Frankiści czyli osoby, które wzięły kredyt w walutach (głównie frankach szwajcarskich, choć również w euro i jenach) to dużo poważniejszy problem na Węgrzech niż w Polsce. Dlatego też tutejszy rząd sporo się nim zajmuje, i jak to w przypadku tegoz rządu bywa, często w „nieortodoksyjny” sposób. Ale po kolei.

Czemu problem jest większy niż w Polsce? Powodów są dwa. Po pierwsze dużo więcej takich kredytów udzielono. Pod koniec marca tego roku, mimo wszystkich działań rządu (o nich zaraz) mieliśmy 559 tysięcy walutowych kredytobiorców, z nich 443 tysięcy albo spłaca kredyt w terminie albo ma opóźnienie nie większe niż 90 dni. Równocześnie wobec 117 tysięcy kredytobiorców anulowano umowy bo nie spłacali kredytu w terminie. Ich liczba zresztą rośnie.

Po drugie, w umowach kredytowach banki węgierskie zachowane miały prawo do ustalania odsetek i nawet gdy oprocentowanie samego franka spadało odsetki na Węgrzech potrafiły rosnąć. W Polsce w tym czasie oprocentowanie takich kredytów odzwierciedlało oprocentowanie franka i w efekcie mimo wzrostu wartości tej waluty raty kredytów wzrosły o jakieś 20% podczas gdy na Węgrzech zwiększyły się one 80-90%. Ilustruje to poniższy wykres.

źródło: Index

po lewej: oprocentowanie kredytów we frankach na Węgrzech (czarne) i w Polsce (czerwone)
na środku: kurs HUF-CHF (czarne) i PLN-CHF (czerwone)
po prawej: raty kredytów na Węgrzech (czarne) i w Polsce (czerwone)

W tym roku doszło tu do szeregu demonstracji zdesperowanych frankistów. Sam widziałem jedną z tych pierwszych demonstacji: ulicą szło cicho kilkuset bardzi zwyczajnych ludzi z flagami węgierskimi, aż się zatrzymałem by zobaczyć o co im chodzi. Z czasem do demonstracji włączył się Jobbik, pojawiły się flagi w pasy Árpádów i zrobiło się mniej spokojnie. W sierpniu frankiści demonstrowali przed domem Orbána, dla rządu był to wyraźny sygnał ostrzegawczy, że problem robi się coraz bardziej polityczny.

Sytuacją frankistów rządy zajmują się jednak już od dawna choć dotąd ez większego sukcesu. Poniżej wyliczam spróbowane dotąd techniki (źródło Index).

• Umowa z bankami umożliwiając uforintowienie kredytu po kursie rynkowym bez dodatkowych opłat – skorzystano w tej opcji w wypadku 3112 kredytów (listopad 2008)
• Gwarancje preferencyjne kredyty na niespłacane odsetki w przypadki osób, którym spadły dochody – skorzystało 300 osób (lipiec 2009-grudzień 2010)
• Pomoc banków dla frankistów mających kłopot ze spłatą kredytu, np. okresowe obniżenie kursu do przeliczeń, zaniechanie pobierania odsetek, wydłużenie okresu spłaty, itp. – nie wiadomo ilu ludzi skorzystało (od 2009)
• Sztywny kurs I – umożliwienie spłacanie kredytu po niższym niż rynkowy kursie (180 forintów za franka) przez trzy lata, różnica zbiera się na specjalnym koncie, skorzystało 3-4000 osób (sierpień 2011-grudzień 2011)
• Spłata kredytu po preferencyjnym kursie, zamknięto tak 170 000 kredytów (wrzesień 2011-styczeń 2012)
• Uforintowienie należności starszych niż 90 dni – zastosowane w stosunku do dłużników z ponaddziewięćdziesięciodniowymi opóźnieniami w spłacie kredytu, częściowa redukcja długu o jedną czwartą, skorzystało 17.5% uprawnionych (do maja 2012)
• Sztywny kurs II – ta sama zasada co poprzednio z tym, że okres wynosił tu 5 lat a nie trzy a różnicę kursu pokrywały wspólnie banki i państwo, skorzystało 150-160 000 osób czyli 35% upoważnionych (czerwiec 2012-maj 2013)
• Narodowy Zarząd Majątkiem – państwo zaczęło przejmować nieruchomości od osób niedających sobie radę ze spłatą kredytów i im je wynajmować, program objął 25 000 nieruchomości (od lata 2011)
• Budowa domów socjalnych dla osób, które straciły nieruchomości kupione na kredyt, planowano 500 domów, dotąd zbudowano ich 80 (od sierpnia 2011)
• Preferencyjne kredyty mieszkaniowe – na przeprowadzkę do mniejszej nieruchomości, wykup mieszkania, itp. (od sierpnia 2012)
• Procesy sądowe inicjowane przez indywidualnych frankistów lub ich grupy z celem unieważnienia umów kredytowych. Dotąd nie przyniosły rostrzygającego wyroku.
• Indywidualne bankructwo – w zamian za odpuszczenie długu kontrola wydatków, np. trzeba sprzedać samochód, w planach

Poza spłatą kredytów po preferencyjnym kursie, która pomogła jedynie ludziom na tyle zamożnym, że byli w stanie pozwolić sobie na wyłożenie sporej sumy, żadna z powyższych technik nie prowadziła bezpośrednio do zmniejszenia liczby frankistów. Program budowy domów przy tym okazał się kompromitacją: osiedle powstało daleko od sklepów, poczty, środków transportu, itp., ceny metra kwadratowego w nim były trzy i pół razy wyższe niż w pobliskiej wsi a i chętnych zgłosiło się tyle co kot napłakał.

Ostatnio rząd dał bankom ultimatum: mają do końca listopada rozwiązać problem kredytów walutowych bo w przeciwnym wypadku rząd zrobi to sam na koszt banków. Szczegóły są nieznane, wiadomo jedynie, że chodzi o uforintowienie kredytów. Sytuacja kredytobiorców w forintach nie powinna być gorsza niż frankistów. Stowarzyszenie Bankowe mówi, że nie ma wpływu na kurs forinta oraz, że rząd powinien mieć większy udział w rozwiązaniu problemu, ale nie robi to na nim większego wrażenia. Większość kosztów, jak poprzednio, powinny ponieść banki, które są jednym z ulubionych chłopców do bicia rządu

Co będzie, zobaczymy wkrótce,przyjęte rozwiązanie pewnie jednak banki zaboli. Orbán stwierdził jakiś czas temu, że połowa banków powinna być w rękach węgierskich (obecnie dominuje tam własność zagraniczna), być może więc rozwiązywanie problemu frankistów wykorzysta do jako okazję do wywarcia presji na sektor, niech się ci cudzoziemcy wynoszą.

Post napisany w ramach współpracy z projektem Blogerzy ze świata.

Wprawdzie nie byli to Diana i Charles (ani nawet William i Kate) ale i tu mieliśmy swój royal wedding. Imiona do zapamiętania to Rahél i István, nazwiska natomiast to Orbán (tak – zamąż wyszła córka Viktora!) oraz Tiborcz. Samo w sobie rodzinne w charakterze wydarzenie okazało się być nie do końca prywatnym – mam na myśli nieco asfaltu i fantystyczne rezultaty finansowe pewnej firmy, o nich będzie ten post.

Asfalt: na parę dni przed ślubem okazało się, że naprawiono drogę prowadzącą do luksusowej rezydencji (Orbán konsekwentnie nazywał ją w mediach „gospodarstwem”) rodziny pana młodego, gdzie miało się odbyć wesele. Mimo, że ta dojazdówka prowadząca wyłącznie do rezydencji Tiborczów była w fatalnym stanie od dziesięcioleci akurat teraz lokalnym władzom przyszło do głowy ją doprowadzić do porządku.

Podobnie nagłego oświecenia musiały doznać władze drugiej dzielnicy, które ponaprawiały chodniki koło kościoła franciszkanów, gdzie miał się odbyć ślub. W obu wypadkach różni rzecznicy zaprzeczali by był jakikolwiek związek między prywatną uroczystością w rodzinie Orbánów a tym nagłym zapałem remontowym.

Gdy opozycyjni aktywiści wyryli na świeżym asfalcie przed kościołem „royal wedding” policja zatrzymała pod zarzutem wandalizmu, prokuratora miała tyle rozsądku by umorzyć sprawę.

Fantastyczne wyniki finansowe odnosi ostatnio firma pana młodego, z zawodu zresztą adwokata. Jego ES Holding Zrt w 2009 roku miała jeszcze 8.4 milionów obrotu (niecały 120 000 złotych) i 2 miliony zysku (28 000 złotych), rok później na skutek wejścia do grupy firm związanych z Közgépem obroty zwiększyła osiemdziesięciokrotnie a zyski pięćdziesięciokrotnie (szczegóły tu [HU]). Közgép, dla tych co nie wiedzą, jest firmą prowadzoną przez kolegę Orbána z akademika. Jest gwiazdą na firnamencie węgierskiej gospodarki, zresztą głównie dzięki bardzo udanemu udziałowi w przetargach państwowych.



źródło Velvet.hu

zdjęcia ślubne Ráheli i Istvána, źródło politics.hu 

Od kiedy rząd polski ogłosił swoją propozycję zmian dotyczących systemu emerytalnego paru moich znajomych, zarówno polskich jak i węgierskich, spytało, czy moim zdaniem Tusk idzie w ślady Orbána, który swoją reformę przeprowadził na przełomie 2010 i 2011 roku. Krótka odpowiedź: tak, choć istnieją różnice w podejściu obu rządów.

Czemu tak: w obu przypadkach motywacją są problemy budżetowe a przecież w OFE są pieniądze. W obydwu krajach krytykuje się poprzedników za wprowadzenie systemu OFE a także podkreśla jego wady. W obu wypadkach pozostanie w OFE wymaga aktywności, nie robiąc nic przechodzi się automatycznie do ZUS-u. Droga od OFE do ZUS-u możliwa jest tylko w jedną stronę. Chodzi o skłonienie jak największej ilości ludzi do emerytalnego powrotu na łono zusowskiej macierzy.

A różnice? Najbardziej rzuca się w oczy chyba sposób wprowadzenia zmian. Na Węgrzech zrobiono to naprawdę szybko – na decyzję było wszystkiego ponad miesiąc – w Polsce mówi się o sześciu miesiącach. Tu proces od pomysłu do realizacji był nagły, w Polsce decyzję poprzedziły dyskusje. Na Węgrzech decyzję trzeba było podejmować w warunkach braku informacji. Przed wszystkim nie było jasności czy osoby pozostające w OFE, mimo ciążącego na nich obowiązku dalszego płacenia składek emerytalnych na tutejszy ZUS, miałyby mieć za to naliczane lata a że uprawnienia emerytalne nabiera się po 15 latach pracy szereg osób potencjalnie nie miałoby państwowej emerytury. Później okazało się, że tak, ale było to już po terminie decyzji, składając deklarację pozostania w OFE ryzykowało się przyszłą emeryturą (wszystkiego tego doświadczyłem sam). W Polsce nie wydaje się by takie zamieszanie było możliwe.

Na Węgrzech by zachęcić do opcji emerytury państwowej rząd wypłacał przechodzącym do tutejszego ZUSu zyski kapitałowe wyprodukowane przez OFE (pomniejszone o podatek). O takim rozwiązaniu w Polsce nie słyszałem – poprawcie mnie jeśli jest ono przewidziane.

Dalej, tutejsza reforma emerytalna zdawała się mieć na celu pełną likwidację OFE przez znaczące utrudnienia w ich działalności, jeśli nie po prostu całkowite jej uniemożliwienie. Nie zrobiono tego na drodze ustawowej by zachować iluzję wyboru oraz uniknąć zarzutów o nacjonalizację systemu. Pojawiające się groźby zarzutów kryminalnych wobec funduszy, zakaz pobierania składek oraz opłat, co doprowadziło do kuriozalnych próśb OFE do członków o … dobrowolne darowizny plus oczywiście same radykalne zmniejszenie ilości członków do około stu tysięcy (3% poprzedniej liczby) spowodowało, że obecnie na rynku z początkowych dziewiętnastu pozostało jedynie pięć kas. W Polsce nie wyczuwam takiego zamiaru, tu składki mają nadal być zbierane.

Ciekawą różnicą jest podejście do majątku, który ma być przejęty. W Polsce mówi się o obligacjach, na Węgrzech przejęto zarówno obligacje państwowe oraz, zarówno krajowe i zagraniczne, udziały w funduszach inwestycyjnych i akcje. W sumie było tego 3000 miliardów forintów, co odpowiadało ponad 10% GDP.

Pieniądze te na Węgrzech posłużyły częściowo do spłacenia zadłużenia państwa a częściowo do załatania dziury budżetowej (warto dodać, że wyjście z procedury nadmiernego deficytu Węgry zawdzięczają raczej szeregowi późniejszych pakietów oszczędniościowych niż przejęciu majątku OFE). Ciekawostką jest, że rząd Orbána oczekiwał skokowego obniżenia długu publicznego z 81% do 77% GDP a obecnie dług wynosi ponad 81%. Stało się tak ponieważ zaraz po operacji przejęcia majątku OFE załamał się kurs forinta, co spowodowało podwyższenie wyceny, w dużej mierze zaciągniętego w innych walutach, długu. Ponieważ w Polsce mówi się tylko o obligacjach państwowych operacja zdaje się mieć większe szanse sukcesu.

Z czasem podobieństwa i różnice między podejściem w obu krajach staną się na pewno bardziej widoczne.

Post napisany w ramach współpracy z projektem Blogerzy ze świata.