Miesiąc: Wrzesień 2018

Byłem przy tym jak rodziła się (ponownie) literatura

Sam tytuł (A kör czyli Krąg) brzmi dość banalnie. Podtytuł (Igaz történetek czyli Prawdziwie historie) jest tylko śladowo bardziej obiecujący. A przecież za tą niespektakularną nazwą kryje się elektryzujący projekt pomagający doświadczyć osobiście jak powstawała literatura.

W ramach projektu ludzie spotykają się by słuchać opowieści. Opowiadający to zwykli ludzie (choć przynajmniej do tej pory dominowali wśród nich rozmaici inteligenci), nie zawodowi literaci czy aktorzy. Na każdym spotkaniu jest ich kilkoro. Każdy z nich ma dziesięć minut na opowiedzenie historii ze swojego życia. Do opowiadania przygotowują ich organizatorzy, Zsófia Bán i Gábor Heller, którzy pojawiają się też w roli konferasjerów.

Zsófia Bán i Gábor Heller zapowiadają

Oto jak projekt przedstawia się w internecie:

Każdy ma swoją, autentyczną historię, może nawet więcej jak jedną, która zmieniła mu życie, albo też taką historię, która jest po prostu nieprawdopodobna, nadzwyczajna czy też zwyczajnie zabawna, i którą choć raz trzeba opowiedzieć. Wydaje się, że coraz większa jest potrzeba by przywrócić siłę tego gatunku. (…) Zasady są proste: opowiadamy swoją, prawdziwą historię, bez notatek, mamy na to dziesięć minut.

Na spotkaniach, które początkowo odbywały się po mieszkaniach a potem, gdy już z nich wyrosły, przeniosły się do Magvető Café, zbiera się kilkadziesiąt osób.

Opowieści są różne: można usłyszeć perypetie związane z kupnem mieszkania, historię zakupu i przemytu zabytkowych waz, która zakończyła się małżeństwem z ich kupcem, początki życia w Budapeszcie po ucieczce z Rumunii Ceaucescu, przygodę stroiciela fortepianów z Wielkim Pianistą, któremu tylko wydawało się, że rozróżnia konkretne fortepiany, i tak dalej, i tak dalej.

W sumie mniej pewnie, niż można przeczytać w przeciętnych wspomnieniach i nie więcej niż się usłyszy na przyjęciu od bardziej rozrywkowego gościa. Nie wszystko historie są jednakowo ciekawe, niektóre są niemal wyświechtane od wieloktronego opowiadania, inne może jeszcze nie do końca sformułowane, są historie smutne, są rzeczowe i są zabawne, są zgrabnie spuentowane i są zakończone małoefektownie. Ale i tak wszystkie działają magią żywej opowieści.

Tak pewnie dawno temu rodziła się literatura: ktoś coś opowiadał, podobało się, więc opowiadał to częściej, czasem może opowieść upiększając zmyślonymi szczegółami, niekiedy historie te spisano i tak do dotarły do naszych czasów (przez analogię, obecnie historie z A kör dostępne są również w postaci podcastów). A tu w czasach Nobla, Bookera, arcydzieł, milionowych nakładów i profesjonalnych mistrzów literatury znów można spotkać się w małym gronie by się wzajemnie dostarczać sobie nawzajem rozrywki opowieściami ze swojego życia. Przypomina to nieco pojawienie się punk rocka w okresie dominacji rocka symfonicznego.

Na ostatnim spotkaniu A kör miałem wielką przyjemność samemu opowiedzieć moją historię. Przeżycie jedyne w swoim rodzaju, wszystkim życzę tego doświadczenia. Może ktoś chciałby zgłosić się do organizatorów ze swoim pomysłem na opowieść? Ciągle na nie czekają.

A może ktoś chciałby zorganizować takie opowiadanie swoich historii w gronie Polaków na Węgrzech? Zdecydowana większość z nas miałaby coś ciekawego do opowiedzenia, a byłoby to coś, gdzie granica pomiędzy występującym a słuchaczem zostaje zamazana. I znów zaczęlibyśmy tworzyć literaturę.

Reklama

Chrześcijańskie wartości w konstytucji

Sprawa nie jest już świeża ale nie przestaje mnie intrygować: parlament węgierski wpisał do konstytucji wartości chrześcijańskie. Stało się to w ramach siódmej poprawki do konstytucji uchwalonej 28 czerwca tego roku (poprawki, sama konstytucja została przyjęta 18 kwietnia 2011 roku, jak widać średnio co roku wymaga poprawiania). Tekst całości poprawki tutaj [HU].

Odnośny fragment brzmi tak:

Obrona konstytucyjnej tożsamości Węgier i ich chrześcijańskiej kultury jest obowiązkiem wszystkich organów państwowych (artykuł R, punkt 4)

Poprawek jest sporo, mnie zainteresowały jeszcze dwie. Ta pierwsza odnosi się do uchodźców:

Nie wolno osiedlać na Węgrzech obcych grup etnicznych. (artykuł XIV, punkty 1–3)

Ta druga natomiast do bezdomnych:

Zabrania się życia na terenie publicznym. (artykuł 6, punkt 3)

Rzecz jasna tekstu jest więcej. Co do uchodźców to kilka punktów mówi o pomocy dla nich, o sposobie rozpatrywania wniosków azylowych, itd., jeśli chodzi o bezdomnych natomiast to w poprawce jest i fragment głoszący, że państwo ma starać się zapewnić bezdomnym schronienie.

Obecna praktyka państwowa pomaga zrozumieć te punkty. Warto tu dodać, że w warunkach węgierskich nie ma obecnie żadnego rozdźwięku pomiędzy, dajmy na to, władzą ustawodawczą a wykonawczą, rządem a prezydentem czy też różnymi ośrodkami władzy, wszystkie grają na jedną melodię, praktykę i teorię można nawzajem przez siebie interpretować.

Co do opieki nad uchodźcami Fidesz zbudowawszy ogrodzenie na granicy stara się wpuszczać jak najmniej azylantów przez nieliczne otwarte dla nich (czasami) furtki, tych co wpuszczono natychmiast z automatu odrzuca bo przybyli z terytorium bezpiecznej dla nich, według Fideszu, Serbii, niedawno jeszcze tych odrzuconych, którzy składali odwołania natychmiast przestawano odżywiać argumentując, że nie są już uchodźcami. Antymigrancka propaganda od szeregu już lat wzmacnia postawy ksenofobiczne.

Co do bezdomnych to wiadomo, że miejsc w noclegowniach jest 3-4 za mało w stosunku do potrzeb a rząd, który otwarcia prowadzi politykę wspomagania zamożnych, nic nie robi by pomóc biednym w tym i żyjącym na ulicy. (Anegdota: niedawno szedłem ulicą z niemieckimi znajomymi, zobaczyliśmy policjantów stojących koło bezdomnego, Niemcy spytali: oni chcą mu pomóc czy go sekować? Naiwność ich pytania bardzo mnie rozbawiła).

Tak więc te trzy rzeczy – obrona wartości chrześcijańskich, „nie” wobec uchodźców czy też migrantów oraz zakaz bezdomności – wypowiadane są jednym tchem.

Zawsze wydawało mi się, że wartości chrześcijańskie opierają się na pomocy słabym aż tu okazuje się, że można takie rzeczy mówić jednocześnie. Dla mnie to fascynujące.

Okazało się, że nie tylko dla mnie. Biskup János Székely wyraził swoje zastrzeżenia [HU] wobec kryminalizacji bezdomności wyliczając co rząd powinien zrobić w celu zmniejszenia tego problemu. „Biedni są skarbem kościoła i społeczeństwa” napisał.

Z kolei biskup Miklós Beer zapytany w wywiadzie [HU] o bezdomnych powiedział, że wszyscy powinniśmy się do nich odnosić na sposób jezusowy. Odnośnie uchodźców nieco oględnie stwiedził, iż Bóg ze smutkiem patrzy jak wszyscy padamy ofiarą swoich uprzedzeń. „Nie da się kochać na rozkaz”, skomentował wpisanie wartości chrześcijańskich do konstytucji. „Nie odpowiada mi to sformułowanie”, dodał, „bez duchowości chrześcijaństwo nic nie znaczy”.

Takie krytyczne wobec Fideszu głosy wśród spolegliwych kościołów węgierskich to rzadkość. Niezwykłe są tym bardziej, że pojawiły się z powodu nominalnego podniesienia rangi chrześcijaństwa w ramach państwa przez Fidesz.

Pytanie wobec tego jak rozumie chrześcijaństwo Fidesz. Jedyna, dość smutna, interpretacja, jaka mi do głowy przychodzi to to, że jest to odniesienie do przedwojennej kategorii politycznej i gospodarczej, kiedy „chrześcijański” oznaczało po prostu „nie-żydowski”. Tym razem oznacza zapewne „nie-muzułmański” ale także „nie-liberalny” i tak dalej – można tu wpisać wszystko co się Orbánowi nie podoba.

Wówczas źle się wszystko skończyło, oby tym razem była to raczej farsa niż tragedia.

przedwojenny plakat wyborczy: Jesteś zdrajcą! Jeśli nie głosujesz na kandydatów partii chrześcijańskiej, źródło: Zsúrpubi!